Bài Viết
Chuyên gia / Người dịch / Kiến thức / Chia sẻ / Tin tức
Sự tiến bộ của dịch máy được đưa tin trên các phương tiện truyền thông gần đây đã khiến thế giới tin rằng chỉ còn là vấn đề thời gian trước khi máy tính sẽ dịch tốt như con người. Mặc dù công nghệ Neural Machine Translation (NMT) là một lĩnh vực đang phát triển nhanh chóng, tuyên bố của một số nhà phát triển về sự tiến bộ vượt bậc của công nghệ này vẫn còn là điều gây tranh cãi. Năm 2016, công ty Common Sense Advisory (CSA Research) phát hiện rằng sự tăng trưởng trong dịch thuật “hoàn toàn” bởi con người đã gần như giảm xuống, dự báo chỉ tăng trưởng khiêm tốn trong những năm tới. Ngược lại, dịch máy sẽ chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ, và các kết quả khảo sát cho thấy đến năm 2019, mức tăng trưởng dự kiến hàng năm trong hoạt động hiệu đính bản dịch máy sẽ đạt hai con số.
Tuy nhiên, kể từ khi CSA Research thực hiện nghiên cứu trên, một mô hình công nghệ mới, đột phá đã xuất hiện. Mô hình này có khả năng dẫn đến sự tăng trưởng mạnh mẽ trong dịch thuật bởi con người và thay đổi vị trí của người dịch trong vòng đời nội dung trên toàn cầu. Để hiểu tại sao công nghệ này có thể làm vậy, chúng ta cần xem xét vị trí hiện nay của người dịch với hoạt động hiệu đính bản dịch máy: Người dịch nằm ở cuối một quy trình dường như được thiết kế nhằm khiến họ bị động và không thể hiện được hết năng lực của mình.
Trong quy trình này, nhà cung cấp dịch vụ ngôn ngữ (LSP) tiếp nhận hoặc tự tạo bản dịch thô bằng dịch máy (Machine translation – MT). Nếu may mắn, bản dịch này có thể có chất lượng tốt, nhưng thường là gần như không dùng được, và nhiệm vụ của biên dịch viên là chuyển đổi bản dịch thô thành bản dịch hoàn chỉnh. Giá hiệu đính thường chỉ bằng 60% giá dịch do người dịch hoàn toàn, kể cả khi công việc hiệu đính mất nhiều thời gian hơn. Với vị trí này, biên dịch viên phải làm công việc với giá trị thấp và không thể sử dụng hiệu quả các kỹ năng của mình. Ngoài ra, công việc của họ cũng không thực sự đem lại sự cải thiện cho chu kỳ tiếp theo. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi nhiều biên dịch viên không hề thích công việc hiệu đính bản dịch máy.
Đồng thời, CSA Research ước tính rằng, chưa đến 1% nội dung trên toàn thế giới được dịch khi so sánh với một thế giới lý tưởng. Nguyên nhân là vì hoạt động dịch chỉ do con người thực hiện mất nhiều thời gian và rất tốn kém, và MT thì thường không có chất lượng đủ tốt. Để giải quyết vấn đề này cho các ngôn ngữ có ý nghĩa kinh tế, sẽ cần tới khoảng 2 tỷ biên dịch viên.
Vậy làm thế nào thế giới có thể đáp ứng nhu cầu dịch vụ ngôn ngữ trong các trường hợp có tiêu chuẩn cao về độ chính xác và sự trôi chảy khi mà số lượng nhà cung cấp là có hạn và MT có chất lượng thấp?
CSA Research đã tìm ra đáp án cho câu hỏi này, dưới một hình thức dịch thuật mới với tên gọi “dịch thuật tương tác” (augmented translation). Khái niệm này dựa trên “tương tác thực tế ảo” (augmented reality), như được minh họa bởi các ứng dụng mới thiết lập thông tin lên trên thực tế, thay vì thay thế thực tế. Pokemon Go là một ví dụ điển hình cho công nghệ này. Tuy nhiên, công nghệ này cũng đang dần trở nên quan trọng hơn trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống. Dịch thuật tương tác sử dụng trí thông minh nhân tạo để hỗ trợ thay vì thay thế con người. Đây là một ví dụ về “khuếch đại trí thông minh” (intelligence amplification), trong đó máy xử lý dữ liệu và giúp con người hiểu các nội dung và đưa ra quyết định. Trong trường hợp này, biên dịch viên ở vị trí trung tâm của quy trình và mọi hoạt động dịch thuật đều do con người thực hiện.
Trong mô hình dịch thuật tương tác, biên dịch viên ở vị trí trung tâm và quản lý nhiều nguồn lực
Thay vì chỉnh sửa bản dịch MT để làm bản dịch này đạt mức chấp nhận được, con người sẽ xử lý tất cả nội dung, trong khi sử dụng 5 công nghệ chính giúp “khuếch đại” năng lực của họ và tăng tốc quá trình dịch:
Thứ nhất là Quản lý dự án tự động, cho phép biên dịch viên nhận công việc một cách chủ động. Phương thức này gia tăng sự linh hoạt cho biên dịch viên và giúp các dự án được tiếp nhận bởi người dịch phù hợp. Các thành phần AI sẽ biết được biên dịch viên thích những công việc gì cũng như lĩnh vực nào là thế mạnh của họ, từ đó phân công dự án.
Thứ hai là Bộ nhớ dịch, sẽ tiếp tục giúp biên dịch viên tra cứu các nội dung họ đã từng dịch. Tuy nhiên, thay vì yêu cầu người dịch sử dụng các phương án khớp hoàn toàn nhưng chưa được kiểm tra lại, bộ nhớ sẽ cung cấp các tùy chọn để người dịch tự do sử dụng hoặc điều chỉnh.
Thứ ba là Công cụ quản lý thuật ngữ, sẽ đề xuất các thuật ngữ cho người dịch. Nhưng thay vì dựa vào các định nghĩa chung của thuật ngữ, thế hệ công cụ mới sẽ giúp biên dịch viên tìm hiểu và ghi lại cách sử dụng các thuật ngữ trong thực tế, sau đó cung cấp thông tin này khi họ cần chỉ qua một cú click chuột.
Thứ tư là Dịch máy thích ứng (adaptive machine translation), sẽ cung cấp các kết quả dịch cho biên dịch viên dựa trên phong cách viết và nội dung họ đã dịch. Thay vì dịch toàn bộ câu, công nghệ này sẽ gợi ý các từ và cụm từ riêng lẻ mà người dịch có thể sử dụng, sửa đổi hoặc bỏ qua nếu không muốn dùng. Những người đầu tiên sử dụng dịch máy thích ứng cho biết, chỉ bằng việc áp dụng công nghệ này, năng suất dịch thuật của biên dịch viên có thể tăng gấp đôi trong một số trường hợp. NMT sẽ ngày càng được ứng dụng trong công nghệ này để đem lại kết quả dịch tốt hơn so với các hệ thống trước đây dịch theo cụm từ.
Thứ năm là Tự động làm giàu nội dung (Automated Content Enrichment – ACE), là một công nghệ mới có khả năng quét nội dung để xác định các khái niệm, ngày tháng, địa điểm và những thông tin khác, sau đó liên kết chúng với các tài nguyên trực tuyến. Ví dụ, nếu ACE phát hiện từ “London” trong một câu cũng có từ “Nanh Trắng”, công nghệ này sẽ suy luận rằng văn bản đề cập đến nhà văn Jack London, chứ không phải thành phố London. Từ đó, ACE sẽ liên kết đến các thông tin về nhà văn. Cuối cùng, thông tin này sẽ được cung cấp để hỗ trợ người dịch và cải thiện MT bằng việc giúp MT xác định cách dịch nào là hợp lý hơn trong một bối cảnh cụ thể.
Các công nghệ này sẽ tương tác với nhau và khi được sử dụng đồng thời, sẽ mang lại kết quả tốt nhất cho biên dịch viên, một cách đúng lúc và đúng chỗ, mà không làm gián đoạn công việc của họ. Khác với công nghệ dịch thuật trước đây, tất cả các thành phần này sẽ nằm trong cùng một môi trường và biên dịch viên sẽ không cần phải di chuyển giữa các ứng dụng và tài nguyên dạng bản cứng khác nhau. Thay vào đó, họ sẽ là người giám sát sự vận hành của các công nghệ này. Trong trường hợp các công nghệ đều vận hành trơn tru, biên dịch viên sẽ kiểm tra và phê duyệt kết quả dịch. Tuy nhiên, khi có khó khăn, người dịch có thể trực tiếp giải quyết. Và may mắn thay, những vấn đề máy không giải quyết được thường là những vấn đề thú vị nhất đối với người dịch, cũng như đóng góp nhiều giá trị nhất. Dịch thuật tương tác vẫn chưa được phát triển hoàn thiện và các nhà phát triển vẫn đang trong quá trình nghiên cứu và thiết kế các thành phần của hệ thống này. Một số công nghệ đã tương tác tốt với nhau, nhưng với sự xuất hiện của các nền tảng kiến trúc mạnh mẽ dựa trên dịch vụ vi mô, việc kết hợp các công nghệ này đã trở nên dễ dàng hơn nhiều so với trước đây. Ví dụ như, nhiều công cụ ngày nay đã liên kết bộ nhớ dịch với MT cơ bản để cung cấp MT trong trường hợp không có kết quả dịch khớp. Tóm lại, dịch thuật tương tác sẽ đi theo hướng tích hợp liền mạch, với khả năng thích ứng và học hỏi từ người dịch.
Đối với đội ngũ biên dịch viên, dịch thuật tương tác đem đến một giải pháp cho vấn đề giá dịch theo từ giảm liên tục. Khi biên dịch viên làm việc với năng suất cao hơn đáng kể, giá dịch theo từ có thể giảm xuống hơn nữa, ngay cả khi lương của họ tăng lên. Các mô hình định giá chắc chắn sẽ thay đổi, nhưng giá dịch rẻ hơn sẽ làm tăng nhu cầu về dịch vụ do con người thực hiện và giúp mở rộng thị trường cho người dịch. Dịch thuật tương tác, kết hợp với năng lực vượt trội của biên dịch viên trong việc đáp ứng yêu cầu chất lượng, sẽ giúp họ có lợi thế cạnh tranh so với MT trong những trường hợp việc sử dụng MT hiện nay tốn quá nhiều thời gian hoặc chi phí. Công nghệ này cũng sẽ đặt người biên dịch viên vào vị trí trung tâm, vốn là vị trí họ cần nắm giữ, một vị trí mà trí tuệ và kiến thức của họ sẽ nhận được sự công nhận xứng đáng.
Hồng Linh
Bài viết khác
Danh mục
Share on facebook
Share on google
Share on twitter
Share on linkedin